ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ

Περί της Ποντιακής στην Τουρκία

Κι από το 1800 που ο Isazade Haci Salih Efendi με το παροιμιώδες τρίπτυχο «Προσοχή στα ζώα, Προσοχή στο γείτονά σου, Προσοχή στους Άπιστους» θέτει την απαγόρευση της ποντιακής διαλέκτου σε καθαρά θρησκευτική βάση, στον Ziya Gökalp και στον εξοβελισμό της Οθωμανικής γλώσσας και της Αραβικής γραφής υπό το πρίσμα της θεώρησης του Οθωμανικού Πολιτισμού ως συνέχειας του Ρωμαίικου, με αποτέλεσμα την αποκοπή από την εξαιρετικά πλούσια Οθωμανική και Ισλαμική γραμματεία. Τελικά ποιος είναι ο εχθρός; Ο άπιστος ή ο Ρωμιός; Και σήμερα που και τα δυο αυτά στοιχεία έχουν πλήρως εξαλειφθεί από την περιοχή, τι εμποδίζει τη διάσωση αυτής της διαλέκτου; Μήπως ο «εχθρός» τελικά είναι η Μνήμη;

Λένα Σαββίδου



Thalassa Karadeniz

Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015

Ποντιακή διάλεκτος: Η κιβωτός λέξεων της αρχαίας ελληνικής. Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου



Ποντιακή διάλεκτος: Η κιβωτός λέξεων της αρχαίας ελληνικής

Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου 

 

Είναι γνωστό ότι η ποντιακή διάλεκτος προερχόμενη άμεσα από την ιωνική διάλεκτο της αρχαίας ελληνικής λειτούργησε ως κιβωτός διασώζοντας ατόφιες λέξεις της αρχαίας ελληνικής ή τις διατήρησε ελαφρά παραλλαγμένες. Λέξεις, όπως το διακλύζω (=ξεπλένω με νερό, βρέχω), το εγκαλώ (=κατηγορώ), ο αλυκός (=αλμυρός), η δείσα (=υγρασία, ομίχλη), η κρωπή (<κρώπιον,το ελαφρώς κυρτή αξίνα), ο/η καλλίων (=καλύτερος), ο ψιλός (=απογυμνωμένος, φαλακρός), ο σκιρρός (πηκτός) είναι οικείες στους ομιλητές της ποντιακής διαλέκτου και έχουν ύπαρξη χιλιετιών.
Μια επιπλέον διάσταση που υπάρχει στην ποντιακή και καταδεικνύει την άρρηκτη σχέση της με την αρχαία ελληνική είναι η δημιουργία λέξεων, απλών ή σύνθετων, από λέξεις της αρχαίας ελληνικής. Η λέξη «ώρα» (<ορώ, φροντίδα, μέριμνα) μας δίνει το ρήμα ωράζω και εράζω, που σημαίνει φροντίζω, προσέχω, φυλάω, ενώ μια σύνθετη λέξη της ποντιακής, που σχηματίζεται από λέξεις της αρχαίας είναι η λέξη χαμαιλέτε (<χαμαί+αλέτης, μύλος).
Στην ποντιακή, επίσης, διατηρήθηκαν πολλές λέξεις της αρχαίας, οι οποίες δεν συναντώνται στη νέα ελληνική. Έτσι, συναντάμε στην ποντιακή τη λέξη «νεατόν», που σημαίνει τον οργωμένο αγρό ή το χωράφι και η οποία προέρχεται από την αρχαία λέξη «νεατός», η οποία δηλώνει την άροση και τον πρόσφατα οργωμένο χώρο. Μια ακόμη τέτοια λέξη είναι η λέξη «καπίτζ(ιν)» που σημαίνει το αλεστικό δικαίωμα του μυλωνά και προέρχεται από τη λέξη της αρχαίας καπίθη, που έχει την ίδια σημασία. Αρχαία ετυμολογική προέλευση έχει και η λέξη της ποντιακής «χάταλον», η οποία σημαίνει το βρέφος και προέρχεται από το επίθετο αταλός (=μαλακός, τρυφερός) , όπως και η λέξη χοινίκ(ιν), που είναι μέτρο για σιτηρά και για όσπρια και συναντάται ως «χοίνιξ» στην αρχαία ελληνική.
Οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα της ελληνικής είναι ένας πραγματικός γλωσσικός θησαυρός, ο οποίος δυστυχώς μένει ανεκμετάλλευτος. Κάθε διάλεκτος και κάθε ιδίωμα αποτελεί μία ψηφίδα στο πλούσιο μωσαϊκό που συνιστά την ελληνική γλώσσα και αξίζει ξεχωριστή μελέτη. Γι’ αυτό, ευχόμαστε η πρωτοβουλία που ανέλαβε το Ινστιτούτο Νεολαίας και Δία Βίου Μάθησης για τη διδασκαλία της ποντιακής και της τσακώνικης διαλέκτου να συνεχιστούν και του χρόνου και να ενταχθούν και οι άλλες διάλεκτοι και τα άλλα ιδιώματα της ελληνικής.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου