Τη γλώσσα μου έδωσαν Ποντιακή

Περί της Ποντιακής στην Τουρκία

Κι από το 1800 που ο Isazade Haci Salih Efendi με το παροιμιώδες τρίπτυχο «Προσοχή στα ζώα, Προσοχή στο γείτονά σου, Προσοχή στους Άπιστους» θέτει την απαγόρευση της ποντιακής διαλέκτου σε καθαρά θρησκευτική βάση, στον Ziya Gökalp και στον εξοβελισμό της Οθωμανικής γλώσσας και της Αραβικής γραφής υπό το πρίσμα της θεώρησης του Οθωμανικού Πολιτισμού ως συνέχειας του Ρωμαίικου, με αποτέλεσμα την αποκοπή από την εξαιρετικά πλούσια Οθωμανική και Ισλαμική γραμματεία. Τελικά ποιος είναι ο εχθρός; Ο άπιστος ή ο Ρωμιός; Και σήμερα που και τα δυο αυτά στοιχεία έχουν πλήρως εξαλειφθεί από την περιοχή, τι εμποδίζει τη διάσωση αυτής της διαλέκτου; Μήπως ο «εχθρός» τελικά είναι η Μνήμη;

Λένα Σαββίδου

Thalassa Karadeniz

Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015

Ποντιακή διάλεκτος: Η κιβωτός λέξεων της αρχαίας ελληνικής. Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου

Ποντιακή διάλεκτος: Η κιβωτός λέξεων της αρχαίας ελληνικής

Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου

Είναι γνωστό ότι η ποντιακή διάλεκτος προερχόμενη άμεσα από την ιωνική διάλεκτο της αρχαίας ελληνικής λειτούργησε ως κιβωτός διασώζοντας ατόφιες λέξεις της αρχαίας ελληνικής ή τις διατήρησε ελαφρά παραλλαγμένες. Λέξεις, όπως το διακλύζω (=ξεπλένω με νερό, βρέχω), το εγκαλώ (=κατηγορώ), ο αλυκός (=αλμυρός), η δείσα (=υγρασία, ομίχλη), η κρωπή (<κρώπιον,το ελαφρώς κυρτή αξίνα), ο/η καλλίων (=καλύτερος), ο ψιλός (=απογυμνωμένος, φαλακρός), ο σκιρρός (πηκτός) είναι οικείες στους ομιλητές της ποντιακής διαλέκτου και έχουν ύπαρξη χιλιετιών.
Μια επιπλέον διάσταση που υπάρχει στην ποντιακή και καταδεικνύει την άρρηκτη σχέση της με την αρχαία ελληνική είναι η δημιουργία λέξεων, απλών ή σύνθετων, από λέξεις της αρχαίας ελληνικής. Η λέξη «ώρα» (<ορώ, φροντίδα, μέριμνα) μας δίνει το ρήμα ωράζω και εράζω, που σημαίνει φροντίζω, προσέχω, φυλάω, ενώ μια σύνθετη λέξη της ποντιακής, που σχηματίζεται από λέξεις της αρχαίας είναι η λέξη χαμαιλέτε (<χαμαί+αλέτης, μύλος).
Στην ποντιακή, επίσης, διατηρήθηκαν πολλές λέξεις της αρχαίας, οι οποίες δεν συναντώνται στη νέα ελληνική. Έτσι, συναντάμε στην ποντιακή τη λέξη «νεατόν», που σημαίνει τον οργωμένο αγρό ή το χωράφι και η οποία προέρχεται από την αρχαία λέξη «νεατός», η οποία δηλώνει την άροση και τον πρόσφατα οργωμένο χώρο. Μια ακόμη τέτοια λέξη είναι η λέξη «καπίτζ(ιν)» που σημαίνει το αλεστικό δικαίωμα του μυλωνά και προέρχεται από τη λέξη της αρχαίας καπίθη, που έχει την ίδια σημασία. Αρχαία ετυμολογική προέλευση έχει και η λέξη της ποντιακής «χάταλον», η οποία σημαίνει το βρέφος και προέρχεται από το επίθετο αταλός (=μαλακός, τρυφερός) , όπως και η λέξη χοινίκ(ιν), που είναι μέτρο για σιτηρά και για όσπρια και συναντάται ως «χοίνιξ» στην αρχαία ελληνική.
Οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα της ελληνικής είναι ένας πραγματικός γλωσσικός θησαυρός, ο οποίος δυστυχώς μένει ανεκμετάλλευτος. Κάθε διάλεκτος και κάθε ιδίωμα αποτελεί μία ψηφίδα στο πλούσιο μωσαϊκό που συνιστά την ελληνική γλώσσα και αξίζει ξεχωριστή μελέτη. Γι’ αυτό, ευχόμαστε η πρωτοβουλία που ανέλαβε το Ινστιτούτο Νεολαίας και Δία Βίου Μάθησης για τη διδασκαλία της ποντιακής και της τσακώνικης διαλέκτου να συνεχιστούν και του χρόνου και να ενταχθούν και οι άλλες διάλεκτοι και τα άλλα ιδιώματα της ελληνικής.

Κυριακή 18 Ιανουαρίου 2015

Περί της ελληνικότητας της Ποντιακής διαλέκτου από το "Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας" του Γεωργίου Σκαλιέρη.

«Αυτή η λαλουμένη γλώσσα, εν πολλοίς αρχαΐζουσα, είναι διάλεκτος Ελληνική…»

Γεώργιος Σκαλιέρης

Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Αθήνα

1921

ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ. Δ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ

ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ. Δ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ

Ανατύπωση από τον 6ο τόμο του ΑΡΧΕΙΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
ΑΘΗΝΑ.
ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΕΣΤΙΑ
1934

Το συγκεκριμένο βιβλίο υπάρχει στην βιβλιοθήκη του ΑΠΘ και μπορεί κάποιος να το διαβάσει κι εκεί. Το συμπεριέλαβα στην συλλογή αναγνωσμάτων περί της Ποντιακής Διαλέκτου για εμπλουτισμό της ενότητας και διευκόλυνση των διαδικτυακών χρηστών

ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ. Δ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ by THALASSA KARADENIZ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΟΦΙΤΙΚΗ ΠΟΝΤΙΑΚΗ.ΡΕΒΥΘΙΑΔΟΥ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΟΦΙΤΙΚΗ ΠΟΝΤΙΑΚΗ.ΡΕΒΥΘΙΑΔΟΥ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ by THALASSA KARADENIZ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Σάββατο 17 Ιανουαρίου 2015

Aγγελική Ράλλη: μια άλλη άποψη για τα Ρωμαίικα

Με αυτήν της την επιστολή η κυρία Ράλλη απαντά στην εργασία της κυρίας Σιταρίδη. Σχετική ανάρτηση γι αυτήν μπορείτε να διαβάσετε εδώ: http://pontiaka1.blogspot.gr/2015/01/against-all-oddsarchaic-greek-in-modern.html

Αγγελική Ράλλη

Καθηγήτρια Γλωσσολογίας

Διευθύντρια Εργαστηρίου Νεοελληνικών Διαλέκτων

Τμήμα Φιλολογίας

Πανεπιστήμιο Πατρών

ralli@upatras.gr

Πάτρα, 14/1/2011

Θέμα: Ρωμαίικα

Kύριε Διευθυντά,

Είναι θαυμάσιο ότι αποφάσισαν επιτέλους τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να ασχοληθούν με το θέμα των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιαίτερα με αυτές που ομιλούνταν (και εντοπίζονται ακόμα) στην Τουρκία, οι οποίες τείνουν δυστυχώς να εξαφανιστούν. Κίνητρο ήταν μια συνέντευξη που έδωσε η ελληνίδα γλωσσολόγος Ιωάννα Σιταρίδου στη βρετανική εφημερίδα Independent, με αφορμή την ενασχόλησή της με τα Ποντιακά της περιοχής του Όφι, τα επονομαζόμενα «Ρωμαίικα». Πράγματι, είναι ιδιαίτερα σημαντικό μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως είναι το Cambridge, να χρηματοδοτούν τέτοιου είδους έρευνες.

Στα διάφορα δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών υπάρχουν όμως και ανακρίβειες, που για την επιστημονική τάξη των πραγμάτων καλό είναι να επισημανθούν. Διαφορετικά, το ευρύ κοινό μένει με εσφαλμένες εντυπώσεις για ένα θέμα που αφορά την πολύπαθη ελληνική γλωσσική κληρονομιά.

1. Η ύπαρξη της Ρωμαίικης διαλέκτου, και της ποντιακής καταγωγής εθνότητας που την ομιλεί στην περιοχή του Όφι, είναι γνωστή εδώ και πολλά χρόνια. Δεν πρόκειται για τωρινή ανακάλυψη. Ενδεικτικά αναφέρω το βιβλίο του Asan Ömer Ο Πολιτισμός του Πόντου (Μετάφραση Αγγέλα Φωτοπούλου, γενική επιμέλεια και μετάφραση λεξικού και σημειώσεων γραμματικής Σοφία Ιωαννίδου και Χρυσούλα Παπαδοπούλου. Θεσσαλονίκη: Αφοι Κυριακίδη 1998 [Πρωτότυπο Asan Ömer Pontus Kültürü. Mayıs 1996]).

Διαβάστε περισσότερα »

Σε αντίθεση με το περίεργο:Τα Αρχαϊκά Ελληνικά στον σύγχρονο Κόσμο. Against all odds:Archaic Greek in a modern world

Ένα πολύ ωραίο ταξίδι 2,5 λεπτών στον κόσμο της Ποντιακής διαλέκτου ως απογόνου της αρχαίας Ελληνικής μας προσφέρει το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ μέσα από την εργασία της δρ. Ιωάννα Σιταρίδου: " Σε αντίθεση με το περίεργο: Τα Αρχαϊκά Ελληνικά στον σύγχρονο Κόσμο". Αν και το βίντεο της κυρίας Σιταρίδου είναι στην Αγγλική, εν τούτοις δε θεωρώ πως είναι δύσκολο να το παρακολουθήσει κάποιος που δεν μιλάει τη γλώσσα μιας και μεγάλο μέρος του είναι αφιερωμένο στα ποντιακά όπως σήμερα μιλιούνται στον Πόντο.

Μετάφραση κειμένου από την Αγγλική: Λένα Σαββίδου

Αν και τα Ρωμαίικα μπορούν δύσκολα να περιγραφούν σαν κάτι άλλο από μία μοντέρνα Ελληνική διάλεκτο, εν τούτοις διατηρούν έναν εντυπωσιακό αριθμό γραμματικών ιχνών τα οποία προσθέτουν τη γεύση της Αρχαίας Ελληνικής στην δομή της διαλέκτου- ίχνη που έχουν εντελώς χαθεί από τις άλλες μοντέρνες ελληνικές διαφοροποιήσεις. (σημ. εννοεί της γλώσσας)

Δρ. Ιωάννα Σιταρίδου

An endangered Greek dialect spoken in Turkey has been identified by Dr Ioanna Sitaridou as a "linguistic goldmine" because of its closeness to a language spoken 2,000 years ago.

Μία απειλούμενη Ελληνική διάλεκτος ομιλούμενη στην Τουρκία έχει αναγνωριστεί από την Δρ Ιωάννα Σιταρίδου ως ένα «γλωσσικό χρυσωρυχείο", λόγω της εγγύτητας της σε μια γλώσσα που μιλήθηκε πριν από 2.000 χρόνια.

Until Medieval times, the area of Trabzon, on the Black Sea coast of Turkey, lay at the heart of the Greek-speaking world. The land of the legendary Amazon kingdom was colonised by the Greeks in the 8th and 7th centuries BC and was immortalised in Greek mythology as the area from which Jason and his crew of 50 Argonauts began their journey across the Black Sea on his quest for the Golden Fleece.
Μέχρι τους μεσαιωνικούς χρόνους, η περιοχή της Τραπεζούντας, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας της Τουρκίας, βρισκόταν στο επίκεντρο του ελληνόγλωσσου κόσμου. Η γη του θρυλικού βασιλείου των Αμαζόνων αποικίστηκε από τους Έλληνες τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. και έμεινε αθάνατη στην ελληνική μυθολογία ως η περιοχή από την οποία ο Ιάσονας και το πλήρωμα του, οι 50 Αργοναύτες, ξεκίνησαν το ταξίδι τους σε όλη τη Μαύρη Θάλασσα προς αναζήτηση του Χρυσόμαλλου δέρατος.
Remarkably, despite millennia of change in the cultural and socio-political history of the surrounding area, in this mountainous and isolated north-east corner of Asia Minor its people still speak Greek. The uniqueness of the dialect – known as Romeyka – is providing a fascinating window on language past and present, as Dr Ioanna Sitaridou, University Lecturer in Romance Philology at the Faculty of Modern and Medieval Languages and Fellow and Director of Studies in Linguistics at Queens’ College, is discovering.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τις χιλιετίες της αλλαγής στην πολιτιστική και κοινωνικο-πολιτική ιστορία της γύρω περιοχής, σε αυτή την ορεινή και απομονωμένη βόρειο-ανατολική γωνιά της Μικράς Ασίας, οι άνθρωποι της εξακολουθούν να μιλούν ελληνικά. Η μοναδικότητα της διαλέκτου - γνωστής ως Ρωμαίικα - παρέχει ένα συναρπαστικό παράθυρο στο γλωσσικό παρελθόν και το παρόν, όπως η Δρ Ιωάννα Σιταρίδου,(…τίτλοι κυρίας Σιταρίδου) ανακαλύπτει.

On the verge of extinction
Romeyka is proving a linguistic goldmine for research because of the startling number of archaic features it shares with the Koiné (common) Greek of Hellenistic and Roman times, spoken at the height of Greek influence across Asia Minor from the 4th century BC to the 4th century AD.
Στα πρόθυρα της εξαφάνισης
Τα Ρωμαίικα αποδεικνύονται ένα γλωσσικό χρυσωρυχείο για την έρευνα, λόγω του σημαντικού αριθμού των αρχαϊκών χαρακτηριστικών που μοιράζονται με την Κοινή (κοινή) Ελληνική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, η οποία μιλήθηκε στην ακμή της Ελληνικής επιρροής δια μέσου της Μικράς Ασίας από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως τον 4ο αιώνα μ.Χ..

Διαβάστε περισσότερα »